KAUÇUK
Kauçuk
Kauçuk, dünyadaki en önemli ve talep gören malzemelerden biridir. Reportlinker’a göre, 2016 yılında dünya 12,6 milyon ton kauçuk tüketmiştir, ancak yalnızca 12,4 milyon ton üretilmiştir, bu da üretim ile ihtiyaç duyulan tedarik arasında 200.000 tonluk bir boşluk var demektir. Kauçuk, 2021 yılına kadar arz ve talep arasındaki boşluk yaklaşık 700.000 ton olacak şekilde olacağı, dolayısıyla arz sıkıntısı çekmeye devam edeceği tahmin edilmektedir.
Otomobil lastiklerine olan ihtiyaç, talebin bu kadar yüksek olmasının en büyük nedenlerinden biridir, ancak kauçuğun başka birçok önemli kullanımı da vardır. Kauçuk, doğal haliyle binlerce yıldır kullanılmaktadır. Çoğu modern kauçuk türü, petrol yan ürünlerinden üretilen farklı polimerlerden oluşturulan sentetiktir. Bu yazıda hem doğal hem de sentetik olmak üzere farklı kauçuk türleri ve kullanım alanları hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Kauçuk Nedir?
Kauçuk, doğal olan İzopren polimeridir (2-Metil -1, 3 – Bütadien). Doğrusal, 1, 4 – katkılı bir İzopren polimeridir. Doğal kauçuğun elastik özellikleri vardır ve nispeten küçük bir kuvvet uygulansa bile uzun menzilli tersinir genişlemeye uğramaktadır. Bu nedenle Elastomer olarak da bilinir.
Kauçuk Çeşitleri ve Kullanım Yerleri
İnsanlar kauçuk hakkında konuştuklarında, genellikle ne tür olduğunu belirtmezler. Pek çok farklı kauçuk türü vardır, ancak bunların tümü iki geniş türe ayrılır: doğal kauçuk (lateks – bitkilerden yetiştirilen) ve sentetik kauçuk (kimyasal bir tesiste veya laboratuvarda yapay olarak yapılır). Ticari olarak en önemli sentetik kauçuklar stiren butadien (SBR), poliakrilikler ve polivinil asetattır (PVA); diğer türler arasında polivinil klorür (PVC), polikloropren (daha iyi neopren olarak bilinir) ve çeşitli poliüretan türleri bulunur. Doğal kauçuk ve sentetik kauçuklar bazı yönlerden benzer olsalar da, tamamen farklı işlemlerle ve kimyasal olarak oldukça farklıdırlar. İşte bazı kauçuk türleri ve kullanım alanları:
Doğal Kauçuk
Hindistan kauçuğu ve sakız kauçuğu olarak da adlandırılan doğal kauçuk, Para kauçuk ağacı olan Hevea brasiliensis ağacında bulunan lateksten gelir. Ağaca bir musluk takılır ve sıvı lateks toplama kaplarına boşaltılır. Doğal kauçuğun dayanıklılığı ve aşırı sıcaklıklara dayanıklılığı ile bilinir. Doğal kauçuk elastiktir, esnektir ve bozulmaya, aşınmaya ve yüzey sürtünmesine karşı dirençlidir. Lastikler, eldivenler, bazı köpük kauçuk türleri, döşeme ve çatı kaplamaları, toplar ve yalıtım dahil olmak üzere birçok tüketici ve endüstriyel üründe kullanılır. Yapıştırıcılar, örneğin kauçuk çimento gibi doğal kauçuk kullanılır.
Neopren Kauçuk
Kloropren olarak da bilinen neopren kauçuk, eski bir sentetik kauçuktur. Bozulmaya, korozyona ve yanmaya karşı diğer sentetik ve doğal kauçukların çoğundan daha az hassastır, bu nedenle genellikle korozyona dayanıklı kaplamalar, yüksek basınçlı contalar, kayışlar ve yapıştırıcılarda temel malzeme olarak kullanılır. Ayrıca acil durum çıkışlarında ve yangın kapılarında ve maskelerde hava koşullarına karşı koruma sağlamak için kullanılır. Su geçirmezlik ve yalıtım özellikleri, genellikle su kıyafetleri, teçhizatları ve ekipmanları için kullanıldığı anlamına gelir. Neopren bazen alerjisi olanlar için bulaşık yıkama eldivenleri gibi ev eşyalarında lateks ikame maddesi olarak kullanılır.
Silikon Kauçuk
Silikon lastik veya kauçuk polisiloksan olarak da bilinen, ultraviyole ışınlarına, ozon ve yangına olduğu kadar aşırı sıcaklıklara da oldukça dayanıklıdır. Pek çok farklı renkte üretilir ve çok yumuşaktır, hem katı hem de sıvı ürünler olarak mevcuttur. Çoğu kimyasala tepki vermeyen esasen inert bir malzemedir. Bu eylemsizlik nedeniyle, hem hipoalerjenik hem de biyouyumlu olan birkaç sentetik kauçuktan biridir. Bu nedenle silikon, solunum maskeleri, cerrahi eldivenler ve tıbbi implantlar gibi tıbbi ekipmanların yapımında sıklıkla kullanılır. Ayrıca yiyecek saklama kapları, bebek bakım malzemeleri, kozmetik aplikatörleri ve yemek pişirme kapları için de kullanılır. Silikon daha pahalı bir sentetik kauçuktur ve sonuç olarak, büyük bir miktarın kullanımının engelleyici bir şekilde pahalı olduğu çoğu ağır endüstriyel uygulamada yerini başka sentetikler almıştır.
Nitril Kauçuk
Buna-N veya NBR olarak da adlandırılan nitril kauçuk, ısıya, gaz geçirgenliğine ve yağa dayanıklıdır. Yağ direncinden dolayı, otomotiv endüstrisinde contalar, o-ringler, yağ keçeleri ve motor hortumları için sıklıkla kullanılır. Nitril aynı zamanda havacılık ve uzay endüstrilerinde kendinden sızdırmaz yakıt tankları ve balonları için kullanılmaktadır. Dayanıklılığı ve dirençleri, ağır hizmet tipi koruyucu nitril eldivenlerin yapımında yaygın olarak kullanılmasını sağlar ve ayrıca tıbbi eldivenler için latekse göre alerjiye neden olma olasılığı daha düşüktür ve silikondan daha sağlamdır (tam bozulma için koruyucu eldiven türlerine bakın). Ayrıca çeşitli kalıplanmış ürünler, yer paspasları, ayakkabılar ve süngerler yapmak için kullanılır.
EPDM Kauçuk
Etilen Propilen Dien Monomer kauçuğun kısaltması olan EPDM kauçuğu, sentetik bir kauçuk bileşiğidir. Sıcak ve soğuk sıcaklıklara karşı güçlü bir dirence sahiptir, bu nedenle genellikle çatı kaplamasında su yalıtım malzemesi olarak ve garaj kapısı contaları ve hortumları gibi diğer dış mekan uygulamalarında kullanılır. EPDM, yalıtkan ve gürültü azaltıcı olduğu için otomotiv endüstrisinde dolgu macunu olarak da kullanılmaktadır. Petrol esaslı yağlara, mineral yağlara ve diğer bazı yağlayıcılara karşı dayanıklı değildir.
SBR Kauçuk
Stiren-bütadien kauçuğun kısaltması olan SBR, sert ve dayanıklı olduğu bilinmektedir. Ayrıca diğer sentetiklerden çok daha ucuzdur. Dayanıklılığı, sürtünme ve yırtılmaya karşı direnci nedeniyle lastiklerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu nitelikler ayrıca SBR’yi ayakkabı tabanları ve yedek topuklar, kauçuk kesme tahtaları ve özel kauçuk contalar için yararlı kılmaktadır. Hidrolik fren sıvılarına dayanıklı olduğundan hidrolik fren sistemlerinde contalar için kullanılır. Bir zamanlar sakız yapımında sıvı bir SBR formu kullanılmıştır.
Butil Kauçuk
İzobütilen izopren olarak da bilinen butil kauçuğu, en gaz geçirmez, hava geçirmez sentetik kauçuklardan biridir. Bu nedenle sporda iç lastikler ve hava dolu toplar yapmak için ve camlar ve lastikler için sızdırmazlık maddesi olarak kullanılır. Sıvı haldeki butil, dizel ve petrol yakıtı katkı maddelerinde kullanılır ve yakıt enjektörleri için temizleyici görevi görür. Genellikle petrol sızıntılarını temizlemek için tasarlanmış ürünlerde kullanılır. Gıda kalitesinde butil kauçuğu, çoğu sakız için temel olarak SBR’nin yerini almıştır.
Florosilikon Kauçuk
Flor silikon kauçuk da FVMQ olarak bilinmektedir ve -100 ila F 350 arasında değişen, aşırı sıcaklıklara dayanıklıdır Bu yüzden şanzıman yağları, motor yağları, ateş, sentetik yağlar ve ozona karşı da dayanıklıdır Aşırı sıcaklıklarda kullanılabilme özelliği nedeniyle, genellikle havacılık endüstrilerinde kullanılır. Daha pahalı bir sentetik kauçuktur, bu nedenle esas olarak bu özel endüstriler için kullanılır.
Kaynakça:
http://www.industrialrubbergoods.com/types-of-rubber.html http://www.allsealsinc.com/type-of-rubbers.html
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu